KYC/CDD-processen vergen veel papierwerk en het einde lijkt nog niet in zicht. Vastgoedfinancieringexperts Roel van de Bilt en Rob Wismans vragen zich af of het qua efficiency en effectiviteit ooit zal ‘normaliseren’, schrijven zij in deze blog exclusief voor VJ. 

Het belang van integriteit en het belang van het uitbannen van excessen staat buiten kijf, maar de uitvoering ervan blijft een discussiepunt. Klanten ervaren iedere dag weer hoeveel toetsing, documentatie en papierwerk deze KYC/CDD-processen van hen vergen en dat van iedere individuele bank waar ze zaken mee doen. Dat roept vragen op qua efficiency én effectiviteit van dit proces en of dit in de toekomst ooit nog eens zal ‘normaliseren’.

Banken begrijpen dat best en doen verwoede pogingen deze processen en de daarmee gepaarde kosten en ongemak voor klanten en zichzelf te verlichten. Het samenwerkingsverband tussen Nederlandse grootbanken, dat in 2020 voortvarend van start ging om witwassen en terrorismefinanciering te bestrijden, wordt echter door Europese besluitvorming aanzienlijk belemmerd. Hoewel Europese eenheid toe te juichen valt, leidt deze vertraging onvermijdelijk tot hogere kosten en een grotere kloof tussen klanten en banken.

Jaarlijks 16 miljard euro
Op dit moment wordt er naar schatting jaarlijks 16 miljard euro aan illegaal verkregen geld witgewassen in Nederland. Slechts een kleine fractie van dit bedrag (2 procent) wordt daadwerkelijk in beslag genomen. Niet goed genoeg dus. Banken erkennen hun rol in het bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering en streven ernaar om deze rol zo effectief mogelijk te vervullen. Het financiële systeem schoonhouden is echter ook een gedeelde verantwoordelijkheid van zowel publieke als private partijen. Veel gebeurt op de achtergrond. Zie hier diverse voorbeelden van samenwerking tussen banken en verschillende instanties zoals FIU-NL, de Nationale Politie en het Openbaar Ministerie.

Samenwerking
In 2011 is bijvoorbeeld de Electronic Crimes Task Force (ECTF) opgericht, waarbij politie, OM en verschillende banken samenwerken om digitale criminaliteit aan te pakken. Een ander voorbeeld is de Fintell Alliance (FA), een samenwerking tussen FIU-Nederland en vier grootbanken, gericht op het uitwisselen van kennis om witwassen en andere ernstige criminaliteit effectiever aan te pakken. Verder is er de Serious Crime Task Force (SCTF), een publiek-privaat samenwerkingsverband gericht op de aanpak van zware georganiseerde criminaliteit. Hier werken OM, politie, Fiod, FIU-NL en zes banken samen, waardoor het voor opsporingsdiensten mogelijk is om informatie door te geven aan deelnemende banken en verdachte transacties te identificeren. Daarnaast is er de Task Force Terrorisme Financiering (TFTF), gericht op terrorisme. Binnen dit samenwerkingsverband worden namen van (rechts)personen die in verband worden gebracht met terrorisme door opsporingsdiensten doorgegeven aan analisten van de TFTF, waarbij de informatie niet wordt gedeeld met andere partijen.

Staat ter discussie
De oprichting van Transaction Monitoring Nederland in 2020 door vijf Nederlandse banken, die transactiegegevens bij elkaar brengt en verbanden legt om witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan, getuigde ook van de inzet van banken in deze strijd. Insteek was om bij te dragen aan het effectiever detecteren van ongebruikelijke transacties en het blootleggen van patronen die anders niet zouden worden opgemerkt en de legale economie ondermijnen. Maar TMNL staat ter discussie zowel door bezwaren van onder andere de Autoriteit Persoonsgegevens en de Consumentenbond als de Raad van State. En dit geldt ook voor de Europese variant (die wel minder ver gaat dan TMNL). Het is evident dat privacy van groot belang is. Afgevraagd kan worden of samenwerking in de complexe en snelle wereld van vandaag de dag, met internationale netwerken die de legale economie ondermijnen, niet een noodzakelijkheid is. Natuurlijk zijn investeringen in data en in innovatieve technologieën nodig, samen met heldere richtlijnen.

Noodzakelijkheid van integriteit staat niet ter discussie, maar effectiviteit wel
De beperkingen die worden opgelegd aan de gezamenlijke witwasaanpak van Nederlandse banken door Europese regelgeving benadrukken de complexiteit van dit vraagstuk. ‘Normaliseren’ betekent uiteindelijk de juiste balans vinden tussen het waarborgen van privacy en het effectief bestrijden van financiële criminaliteit. Die balans kunnen we helaas op korte termijn nog niet verwachten als we het nieuws mogen geloven. In de tussentijd worden er wel zakengedaan. Je zal maar klant of bank wezen. Mogelijk worden beiden er wel eens moedeloos van.

Roel van de Bilt en Rob Wismans zijn partner bij vastgoed financieringsadviesbureau Debta en delen tweewekelijks hun kennis van de markt met de lezers van VJ en schrijven over belangrijke actuele ontwikkelingen.