De grenzen van klassieke gebiedsontwikkeling zijn bereikt. Om onze technische en sociale duurzaamheidsambities te realiseren en tegelijkertijd te voorkomen dat wonen onbetaalbaar wordt, is het essentieel om vanuit gemeenschappen te gaan denken. Dat vraagt naast de traditionele stenen, een centrale gebiedsorganisatie en digitale tooling die samenwerking en community faciliteren. In dit artikel delen de sleutelspelers in de gebiedsontwikkeling Merwede hun aanpak om sociale cohesie te waarborgen in deze groene en autovrije stadswijk waar straks ruim 12.000 mensen komen te wonen.

Gemeente Utrecht: borgen van sociale cohesie via een gebiedsorganisatie 
Bij gebiedsontwikkelingen zijn vaak meerdere vastgoedpartijen betrokken en dat vraagt om een centrale organisatorische structuur, een gebiedsorganisatie, om te zorgen dat het plan werkelijkheid wordt. Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het gebied met collectieve investeringen zijn nodig voor het creëren van een aantrekkelijk gebied met een sterke sociale cohesie. Stap één was daarom voor de Gemeente Utrecht en de private eigenaren van het Merwede-gebied om zich in een collectief te verenigen. Deze belangenvereniging fungeert als drager voor de organisatorische infrastructuur waar vanuit de essentiële functies in het gebied kunnen worden ontwikkeld, zoals duurzame woningen, voldoende warmte, sociale verbinding, mobiliteit en veiligheid. Stap twee is het gezamenlijk realiseren van het gebied. Om het eigenarencollectief daarbij te ondersteunen is het Merwede LAB opgericht.

Lidwien van der Noll, projectmanager Ruimte bij de gemeente Utrecht: “Samenwerking binnen een gebiedsorganisatie, vanuit een gedeeld eigenaarschap, is cruciaal om de doelen voor Merwede te bereiken. We willen echt een gebied creëren waar mensen zich thuisvoelen en over honderd jaar nog willen wonen. 

Ontwikkelend belegger Greystar: van service naar samenwerking 
Greystar is als ontwikkelend belegger betrokken bij Merwede. Het bouwen aan een gemeenschap vraagt ook van vastgoedbeheerders en ontwikkelaars om een radicaal andere manier van werken. In plaats van het leveren van service waarin alles eenrichtingsverkeer is, zal er veel meer nagedacht moeten worden over hoe je community’s kunt faciliteren. Hoe creëer je een aantrekkelijke plek voor bewoners waar mensen zich thuis voelen? Daarvoor moet je daadwerkelijk met bewoners als partner gaan samenwerken. Het traditionele model van 'bouwen en klaar’ maakt plaats voor een continu proces van dialoog en samenwerking. Je wil niet alleen tevreden bewoners, maar ook betrokken bewoners. Op basis van input van bewoners creëer je gezamenlijk een groene en inclusieve stadswijk met voorzieningen die nauw aansluiten bij de wensen en behoeften van mensen. Denk aan de invulling van parken, speelplaatsen, sportfaciliteiten, deelmobiliteit, plekken om te ontmoeten en ruimte voor lokale initiatieven zoals een moestuin.

Bram Hagemeier, development director bij Greystar: “Wij willen een bijdrage leveren aan het creëren van omgevingen waar mensen prettig wonen. Dat vraagt om actieve betrokkenheid van iedereen en de bewoner is hierin een belangrijke schakel. Anders krijg je het niet voor elkaar om meer neer te zetten dan een verzameling gebouwen.”­

Merwede LAB: procesinnovatie in het creëren van sociaal-duurzame woongebieden 
Een gebiedsontwikkeling met verschillende stakeholders, diverse belangen en hoge ambities brengt uitdagingen met zich mee. Dit vergt langdurige samenwerking en flexibiliteit, aangezien de realiteit vaak de oorspronkelijke ontwerpschetsen inhaalt. Als verbindende schakel tussen vastgoedpartijen, de gemeente en bewoners fungeert Merwede LAB als katalysator voor samenwerking en innovatie. Het LAB focust op vier programmalijnen waar social design er één van is. In Merwede komen straks 12.000 mensen wonen. In een gebied met zo’n hoge dichtheid is het belangrijk om de wensen en behoeften van bewoners mee te nemen in de planvorming. Dit wordt als input gebruikt voor nieuwe oplossingen om de ambities van deze stadswijk waar te maken. Door de verworven kennis in deze ontwikkeling openbaar te delen, levert het Merwede LAB waardevolle input voor toekomstige gebiedsontwikkelingen.

Mirjam Schmüll, programmamanager Merwede LAB: 'Één ding wat we zeker weten is dat de toekomst er anders uitziet dan we nu kunnen voorspellen. Innovatieruimte is noodzakelijk om mee te bewegen met veranderende behoeftes en nieuwe ontwikkelingen. De inzichten die we met Merwede opbouwen kunnen anderen weer hergebruiken.” 

Area of People: platform als ondersteuning voor een betrokken gemeenschap 
Om gebruik van gezamenlijke voorzieningen en samenwerking tussen bewoners en vastgoedpartijen te faciliteren, heb je een centrale plek nodig waar alle betrokkenen eenvoudig met elkaar kunnen communiceren. Het Area of People platform vormt een belangrijk onderdeel van het bouwen aan een gemeenschap in Merwede en het verzamelen van waardevolle kennis voor het verbeteren van het gebied. Voor bewoners fungeert het als een digitale ontmoetingsplek waar ze elkaar in een besloten omgeving gemakkelijk kunnen vinden en helpen. Met de communicatie- en datatools kunnen gemeenten, vastgoedontwikkelaars en vastgoedeigenaren bewoners betrekken bij de leefomgeving en sociale impact meten. Een proces dat start voordat de eerste woningen worden opgeleverd. Huidige bewoners rondom Merwede worden nu al via het platform betrokken. Zo ontstaat een sociale basis waar bewoners actief kunnen meedenken over uitdagende vraagstukken, zoals de verhuizing van 6.000 huishoudens in een autovrij gebied.

Joan Ronner, ceo Area of People: “Ons platform verbindt vastgoed en bewoners van verschillende eigenaren, en biedt waardevolle inzichten voor meetbare sociale impact. Eigenaren kunnen straks via onze dashboards op gebiedsniveau samenwerken. Zo borgen we dat Merwede een sociale en duurzame gemeenschap wordt in plaats van een gebied met versnipperde gebouwen.”